Luật BHXH năm 2024 vừa được Quốc hội thông qua có nhiều quy định mới về chính sách trợ cấp một lần đối với người nghỉ hưu và chính sách rút BHXH một lần.
Theo đó, người tham gia BHXH khi nghỉ hưu có thời gian đóng BHXH cao hơn 35 năm đối với nam và cao hơn 30 năm đối với nữ được hưởng trợ cấp một lần như sau: Bằng 0,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH cho mỗi năm đóng cao hơn đến tuổi nghỉ hưu theo quy định của pháp luật.
Trường hợp người lao động đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định vẫn tiếp tục đóng BHXH thì mức trợ cấp bằng hai lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH cho mỗi năm đóng cao hơn số năm kể từ sau thời điểm đủ tuổi nghỉ hưu, theo quy định của pháp luật đến thời điểm nghỉ hưu.
Mức trợ cấp 1 lần được tính theo số năm đóng BHXH, cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%.
Theo thống kê của BHXH Việt Nam, trong giai đoạn 2016-2022, cả nước đã giải quyết cho gần 763.000 người hưởng lương hưu, trung bình mỗi năm giải quyết đối với khoảng 109.000 người hưởng lương hưu mới. Tuy nhiên, chỉ có hơn 55% người đạt tỷ lệ hưởng lương hưu 75%.
Tỷ lệ hưởng hưởng lương hưu cao song với tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc để tính lương hưu không cao, nên mức lương hưu bình quân của người hưởng lương hưu hiện nay chưa được cải thiện nhiều.
Số liệu thống kê cho thấy, đến cuối năm 2023, tiền lương bình quân đóng BHXH của người lao động thuộc nhóm hành chính, sự nghiệp (khu vực nhà nước) là 6,936 triệu đồng, của người lao động thuộc khối doanh nghiệp, hợp tác xã là 6,38 triệu đồng, chênh lệch khoảng 9%. Hiện, có khoảng hơn 3,3 triệu người hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng.
Không rút BHXH một lần được hưởng trợ cấp xã hội
Luật BHXH 2024 cũng quy định công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu có thời gian đóng BHXH nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm đóng) và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu không hưởng BHXH một lần hoặc không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.
BHXH Việt Nam cho biết, thời gian hưởng, mức hưởng trợ cấp hằng tháng được xác định căn cứ vào thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH của NLĐ. Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng được ngân sách nhà nước đóng BHYT.
Hạn chế rút BHXH một lần
Về chính sách BHXH một lần, Luật BHXH 2024 quy định người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ 1/7/2025 chỉ được cơ quan bảo hiểm giải quyết hưởng BHXH một lần trong các trường hợp: đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH hoặc ra nước ngoài để định cư hoặc đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS hoặc người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng.
BHXH Việt Nam đánh giá, ưu điểm của quy định này đã thể hiện lộ trình từng bước khắc phục được tình trạng hưởng BHXH một lần của thời gian qua. Từ đó tiến tới tiếp cận theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế, giúp người lao động được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, góp phần ổn định cuộc sống khi về già.
Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, 6 tháng đầu năm 2024 có khoảng 18,3 triệu người tham gia BHXH, đạt tỷ lệ bao phủ 39,05% lực lượng lao động trong độ tuổi, tăng 1,16 triệu người (tương đương 6,77%) so với cùng kỳ năm 2023.
Ngành BHXH cũng đã giải quyết và chi trả cho gần 8 triệu người hưởng các chế độ BHXH; phối hợp với ngành LĐ-TB&XH giải quyết cho 442.380 người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp, qua đó góp phần hỗ trợ, ổn định cuộc sống của người lao động và nhân dân.
Ước tính trong 6 tháng đầu năm, ngành BHXH đã giải quyết cho 40.332 người hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH. Trong đó, gần 595.000 người rút BHXH 1 lần, tăng 3,8% so với cùng kỳ năm 2023.
Trong số này, phần lớn là người lao động ngừng đóng BHXH sau 1 năm nghỉ việc (chiếm khoảng 98%); chủ yếu là lao động trong độ tuổi 20 - 40, làm việc trong doanh nghiệp, nhất là khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, chịu nhiều áp lực.
